Międzyprzedmiotowe
ścieżki edukacyjne
materiały pomocnicze dla nauczycieli
opracował mgr Jarosław Bień
LO Gogolin
Gwałtownie zmieniające się warunki życia
człowieka, tj. przemiany społeczne, postęp technologiczny i informatyzacja, wymagają
od człowieka umiejętności szybkiego przystosowywania się i przekwalifikowania
zawodowego. Reforma edukacji, która powinna sprostać tym zadaniom, powoduje zmniejszenie ilości godzin dydaktycznych przeznaczonych na poszczególne przedmioty we wszystkich
typach szkół, niezależnie od profilu kształcenia. Oznacza to konieczność
rewizji podstaw programowych i treści kształcenia we wszystkich nauczanych przedmiotach
oraz realizowanych projektach edukacyjnych. W wielu przypadkach okaże się, że nierealne
będzie osiągnięcie zamierzonych celów edukacyjnych w dotychczasowej strukturze
nauczania przedmiotowego.
Problemu tego nie rozwiąże również możliwość przesuwania
godzin dydaktycznych w ramach narzuconej, bardzo skąpej siatki godzin, gdyż zawsze w tej
sytuacji będzie to coś za coś, czyli zrealizowanie jednych celów kosztem spłycenia
lub pominięcia innych.
Wyjściem z tej, wydawałoby się patowej, sytuacji mogą być
między innymi międzyprzedmiotowe ścieżki edukacyjne, których treści i umiejętności
mogą być realizowane w ramach różnych szkolnych przedmiotów lub odrębnych zajęć.
Dobrze zaplanowane i zrealizowane ścieżki oprócz osiągnięcia zamierzonych celów
gwarantują nam nową jakość kształcenia, nieosiągalną w tak prosty sposób w ramach
nauczania przedmiotowego. Mam na myśli następujące aspekty:
- krytyczne analizowanie tych samych zjawisk, wydarzeń i problemów z różnych
płaszczyzn, pod różnymi kątami widzenia wykorzystując wiedzę, narzędzia, metody i
techniki badawcze należące do różnych dziedzin życia, co znakomicie poszerza horyzonty
myślowe i daje pełniejszy obraz rzeczywistości,
- wzajemne uzupełnianie się treści i umiejętności w ramach różnych przedmiotów
- wyeliminowanie dublujących się treści,
- wykorzystywanie różnych źródeł informacji z uwzględnieniem ich wiarygodności i
rzetelności,
- twórcza praca w grupie, zarówno uczniów i nauczycieli, przy rozwiązywaniu
różnorakich problemów,
- kierowanie zespołem i wyznaczanie zadań członkom grupy realizującym dany problem,
- koordynowanie działań ludzkich przy realizacji projektów wymagających współpracy
wielu grup na różnych płaszczyznach,
- różnorodność form realizacji zadań daje możliwość szeroko pojętego rozwoju
ucznia, w szczególności jego predyspozycji i zainteresowań,
- ożywienie działań uczniowskich wynikające z realizacji powierzonych im zadań,
- realizacja dodatkowych zadań wychowawczych,
- zacieśnienie pozytywnych więzów nauczycieli z wychowankami poprzez zmianę relacji
nauczyciel-uczeń w twórczym i wspólnym realizowaniu projektu, w którym uczeń ma
szczególną możliwość samo rozwoju i samokształcenia,
- współpraca z szeroko pojętym środowiskiem i samorządem lokalnym, z której to mogą
wypływać obustronne korzyści np. na gruncie kultury, promocji regionu i szkoły,
- wdrażanie ważnych i nowych treści, które nie znalazły się jeszcze w podstawach
programowych,
- naturalne wykorzystywanie metod i technik komputerowych, w szczególności internetu, do
wyszukiwania, gromadzenia i przetwarzania informacji na zadane tematy, a także tworzenie
internetowych witryn WWW do publikacji opracowanych materiałów z realizowanych
projektów, co umożliwi wykorzystanie ich przez całą społeczność w dobie
elektronizacji informacji.
Działanie wynikające z wprowadzenia ścieżek
międzyprzedmiotowych wymagają nieustannego współdziałania wszystkich nauczycieli.
Każdy nauczyciel powinien zapoznać się z podstawami programowymi wszystkich
przedmiotów, co umożliwi mu wyeliminowanie treści dublujących się, a także
określenie umiejętności, treści uzupełniających i dopełniających w innych
przedmiotach. Pozwoli mu to także na określenie wagi poszczegónych kompetencji
uczniowskich, w szczególności pod kątem:
- przygotowania w do życia w społeczeństwie
- przydatności i przygotowania do następnego etapu kształcenia
- możliwości samokształcenia
- wszechstronności rozwoju osobowości
- realizacji zadań wychowawczych
Umożliwi to wspólne projektowanie i wdrażanie ścieżek międzyprzedmiotowych.
Projektowanie ścieżki edukacyjnej może odbywać się w dwóch przeciwstawnych
kierunkach:
- Określenie celów i tematyki ścieżki na podstawie, których dobieramy treści
kształcenia z różnych przedmiotów, a także treści uzupełniające.
- Wyselekcjonowanie z różnych przedmiotów treści programowych, które łączy wspólna
tematyka lub zbieżne cele, a następnie sprecyzowanie tematyki i celów ścieżki.
Poniżej podam, jako przykład, zarys ścieżki międzyprzedmiotowej pt. "Energia jądrowa"
Cel główny:
Zapoznać uczniów z ekonomicznymi, technicznymi, biologicznymi i społecznymi
aspektami wykorzystania energii jądrowej
Cele szczegółowe:
Zapoznać uczniów z poniżej wymienionymi treściami kształcenia oraz zrealizować
związane z nimi szczegółowe cele dydaktyczne z wymienionych przedmiotów
Rozwijanie umiejętności pracy w grupie
Poszukiwanie różnych źródeł informacji i określanie ich wiarygodności oraz
rzetelności
Umiejętne dobieranie sposobów prezentacji wyników analizy problemów
Rozwijanie zainteresowań uczniów
Treści:
chemia, fizyka
:
jądro atomowe, izotopy promieniotwórcze, promieniotwórczość naturalna i sztuczna
fizyka
:
reakcja łańcuchowa, masa krytyczna, reaktor jądrowy i jego rodzaje
fizyka, PO:
energia jądrowa, promieniowanie jądrowe i jego właściwości
biologia, fizyka, PO:
wpływ promieniowania na organizmy żywe, radiologia, dopuszczalne dawki
promieniowania, zmiany genetyczne, wykorzystanie izotopów i ich promieniowania w
medycynie, elementy ochrony radiologicznej,
biologia, geografia:
wpływ energetyki jądrowej na środowisko, alternatywne sposoby pozyskania
energii
geografia, informatyka, fizyka:
energetyka jądrowa na świecie, zasoby izotopów naturalnych, poziom naturalnego
promieniowania w różnych częściach globu, energia alternatywna
historia, PO:
militarne, społeczne i historyczne aspekty użycia broni atomowej
WOS, historia:
konsekwencje posiadania lub braku energetyki atomowej i broni jądrowej na
politykę państw i układ sił na świecie
Formy realizacji:
Lekcje tematyczne na wybranych przedmiotach.
Wycieczka powiązana z konkursem fotograficznym pt. "Energetyka w naszej
okolicy"
Wystawa zdjęć prezentujących wpływ promieniowania na organizmy żywe.
Prelekcja w stacji ochrony radiologicznej.
Wycieczka do reaktora "EWA".
Spotkanie z lekarzem pracowni radiologicznej.
Spotkanie z przedstawicielem Obrony Cywilnej lub armii
Konkurs plastyczny pt. "STOP broni atomowej"
Zorganizowanie sesji popularno-naukowej pt. "Czy jedyna nie dokończona polska
elektrownia atomowa w Żarnowcu mogła by być drugim Czarnobylem?
Wykonanie internetowych witryn WWW prezentujących:
- strukturę energetyki krajowej, europejskiej i światowej
- porównanie energetyki konwencjonalnej i jądrowej pod względem wpływu na środowisko
naturalne ze szczególnym uwzględnieniem zasobów ludzkich i śmiertelności
- rozmieszczenie broni nuklearnej na świecie