• Wprowadzenie

• Czego i jak uczyć?

• OBSŁUGA EDYTORA TEKSTU
• OBSŁUGA EDYTORA GRAFIKI
• OBSŁUGA ARKUSZA KALKULACYJNEGO
• OBSŁUGA BAZY DANYCH

• Jak i co oceniać?

• przykładowe zadania

• Uwagi końcowe

We wszystkich programach nauczania przedmiotu elementy informatyki oraz informatyka obowiązujących w gimnazjach, szkołach średnich zawodowych i ogólnokształcących, w ramach hasła Programy użytkowe, występują edytory tekstów, edytory grafiki, arkusze kalkulacyjne i bazy danych. Programy te umożliwiają realizację podstawowego celu kształcenia informatycznego jakim jest przekazywanie wiadomości i ukształtowanie umiejętności w zakresie analizowania i rozwiązywania problemów oraz gromadzenia, wyszukiwania i przetwarzania informacji z wykorzystaniem metod i środków informatycznych. Po zakończeniu kursu informatyki uczeń winien umieć min. rozwiązywać problemy poprzez dokonanie wyboru i zastosowanie typowych programów użytkowych :

• edytora tekstu i grafiki,
• arkusza kalkulacyjnego,
• systemu zarządzania bazami danych.

Śledząc rozwój systemów operacyjnych, trudno nie zauważyć dominującej roli środowiska Windows, które począwszy od Windows 3.x poprzez Windows 9x i Windows NT 0x, a w najbliższej przyszłości Windows 2000, staje się najbardziej powszechnym środowiskiem pracy nie tylko na najpopularniejszych na świecie komputerach kompatybilnych z IBM PC. Celowa więc wydaje się realizacja programu nauczania przedmiotu elementy informatyki czy informatyka z wykorzystaniem programów narzędziowych pracujących w środowisku Windows. Zalety wspomnianego interfejsu pozwalają nie tylko na prostą, intuicyjną obsługę każdego z programów, umożliwiają także wymianę informacji między różnymi aplikacjami oraz wykorzystywanie w dowolnym programie efektów pracy z innego, co ma istotne znaczenie także dla rozwoju współpracy grupowej.

Powrót

Pewne umiejętności, które winien posiąść uczeń po kursie obsługi programów narzędziowych mają charakter uniwersalny i powinny wystąpić w procesie nauczania obsługi wszystkich lub większości aplikacji, należą do nich w szczególności:

• korzystanie z pomocy,
• operacje plikowe:

• tworzenie nowych plików o określonym szablonie,
• otwieranie plików istniejących zapisanych na określonym dysku w określonym folderze (katalogu),
• zamykanie i zapisywanie plików pod nową lub stara nazwą w określonym folderze (katalogu) i na określonym dysku w odpowiednim formacie,

• przygotowywanie wydruku:

• wybór urządzenia i sposobu drukowania,
• ustalanie kolejności i innych parametrów drukowania,

• operacje z wykorzystaniem schowka:

• kopiowanie,
• wycinanie,
• wklejanie,

• inne operacje związane z obsługą systemu.

Powrót

Podstawowym zadaniem podczas redagowania tekstu z użyciem komputera jest rozwiązywanie technicznych problemów opracowywania tekstu. Redagowanie merytoryczne czy uzgadnianie treści nie jest problemem informatycznym niemniej jednak stanowi istotny element całego procesu redagowania. Z tego powodu na zajęciach z edytorem należy wykorzystywać teksty gotowe lub takie, w których wszelkie zagadnienia merytoryczne zostały wyjaśnione na innych przedmiotach, niekoniecznie na języku polskim. Celowe może tu być wykorzystanie tradycji, specyfiki szkoły, można również wykorzystać indywidualne zainteresowania uczniów. Warto zająć się redagowaniem typowych dokumentów tj.: życiorysy, podania, notatki, pisma urzędowe oraz teksty pisane wierszem. Należy również nauczyć ucznia tworzenia bardziej złożonych dokumentów, wstawiania takich obiektów jak tabele, rysunki itp.

Poza umiejętnością poprawnego wprowadzania tekstu uczeń winien umieć:

• formatować czcionkę:

• zmieniać rodzaj, rozmiar i styl czcionki,
• używać indeksów górnych i dolnych,
• stosować inne, wybrane elementy formatu czcionki,

• formatować akapit:

• wyrównywać akapity,
• ustawiać wcięcia,
• stosować i ustawiać znaki tabulacji,
• wykorzystywać mechanizmy wyliczania i numerowania,
• stosować inne, wybrane elementy formatu akapitu,

• formatować stronę i sekcję:

• dobrać odpowiedni układ i rozmiar strony,
• ustawiać marginesy,
• redagować nagłówki i stopki,
• stosować inne, wybrane elementy formatu strony i sekcji,

• formatować tabelę:

• wstawiać tabele o określonej liczbie wierszy i kolumn,
• wstawiać, usuwać, scalać i dzielić komórki, wiersze oraz kolumny,
• ustalać rozmiary komórek, wierszy i kolumn,
• formatować obramowania,
• wypełniać komórki,
• wykorzystywać opcję autoformatu tabeli,

• korzystać z bloku i schowka,
• wstawiać i formatować symbole, rysunki i inne obiekty,
• wykorzystywać narzędzia korekcyjne,
• wybierać odpowiednie style pisma,
• wykorzystywać inne, bardziej zaawansowane elementy formatu tekstu.

Celem nauczania powinno być wyrobienie u ucznia dobrych nawyków edytorskich oraz zapoznanie ucznia z możliwościami nowoczesnych edytorów tekstów. Najistotniejsze jednak jest wyposażenie ucznia w wiedzę i umiejętności umożliwiające samodzielne, wyszukiwanie tych elementów formatu tekstu, które w danym momencie są mu potrzebne. Edytory pracujące w środowisku Windows, mają te przewagę nad innymi, że wspomniane cele uzyskuje się dzięki dość uniwersalnej wiedzy jak również uniwersalnym umiejętnościom. Celowe wydaje się wykorzystanie do nauczania edytora systemowego np. WordPad lub, jeśli to możliwe edytora Microsoft Word z pakietu Office. Można oczywiście wykorzystać inny, dowolny edytor, niemniej jednak należy uznać fakt, że standard tworzony przez Worda obowiązuje we wszystkich spotykanych dzisiaj edytorach.

Powrót

OBSŁUGA EDYTORA GRAFIKI

Podstawowym celem jaki towarzyszyć winien nauczaniu obsługi edytora graficznego jest wyrobienie u ucznia umiejętności tworzenia obróbki i wykorzystywania także gotowych elementów graficznych, w szczególnych przypadkach tworzenie prezentacji graficznych. Umiejętności sprawnego posługiwania się narzędziami nie wolno utożsamiać ze zdolnościami plastycznymi.

• odróżnić grafikę bitową od grafiki wektorowej,
• wykorzystywać podstawowe narzędzia w obu typach edytorów graficznych,
• w zakresie grafiki bitowej:

• określać i zmieniać wymiary rysunków, rozdzielczość oraz liczbę kolorów,

• w zakresie grafiki wektorowej:

• określać i zmieniać obiekty tj. skalować i formatować je na różne sposoby,

• dokonywać konwersji danych formatów na inne,
• obsługiwać wybrane narzędzia do tworzenia i obróbki grafiki.

Naukę obsługi edytorów graficznych można oprzeć o pakiet Corel Draw w skład którego wchodzi zarówno edytor grafiki wektorowej jak i edytor grafiki bitowej. W pewnych sytuacjach sensowne jest wykorzystanie do realizacji wymienionych celów różnych edytorów graficznych np. edytora systemowego Paint, w którym z powodzeniem można poznać zasady tworzenia i obróbki grafiki bitowej oraz edytorów wewnętrznych Worda i Excela umożliwiających poznanie zasad tworzenia i obróbki grafiki wektorowej. Środowisko Windows umożliwia więc realizację nauki obsługi edytorów graficznych w bardzo ciekawy sposób tj. przez włączenie nauki obsługi tych edytorów w proces poznawania innych programów narzędziowych. W tym ostatnim przypadku celowe jest wykorzystanie biblioteki rysunków ClipArt oraz aplikacji wewnętrznej Worda służącej do tworzenia graficznych efektów tekstowych czyli WordArta.

W uzasadnionych przypadkach można również wzbogacić naukę obsługi edytorów graficznych o obsługę typowego programu służącego do tworzenia prezentacji graficznych jakim jest np. Microsoft PowerPoint z pakietu Office lub wykorzystać do tego celu arkusz kalkulacyjny np. Microsoft Excel z pakietu Office.

Powrót

Arkusz kalkulacyjny jest programem umożliwiającym przetwarzanie i przechowywanie dużej ilości danych. Służy także do opracowywania tych danych, ich szybkiej aktualizacji i prezentacji graficznej. Jest programem wykorzystującym wcześniej zdobyte wiadomości dotyczące np. wprowadzania i formatowania tekstu, co wcale nie oznacza, że w pewnych sytuacjach nie może być wprowadzany przed edytorami tekstu i grafiki, jako program pierwszego kontaktu.

• określić podstawowe elementy składowe arkusza kalkulacyjnego tj.:

• komórkę, wiersz, kolumnę i zakres,
• adres bezwzględny, względny i mieszany,
• arkusz i skoroszyt (zeszyt),

• wprowadzać i formatować różne rodzaje danych,
• wykorzystywać typowe formuły obliczeniowe, tworzyć własne formuły,
• wykonywać podstawowe operacje na komórkach i zakresach tj.:

• kopiowanie,
• wycinanie,
• usuwanie,
• czyszczenie,
• wklejanie,
• wstawianie,
• przesuwanie,

• formatować tabele,
• tworzyć i formatować wykresy,
• wykonywać podstawowe operacje na arkuszach w ramach tych samych i różnych skoroszytów,
• wykonywać inne, wybrane czynności i polecenia.

Dobierając arkusze ćwiczeniowe, warto wykorzystywać zainteresowania uczniów, specyfikę środowiska uczniowskiego, lokalnego tak, żeby rozwiązywane problemy nie były problemami sztucznymi, a ich potrzeby nie trzeba było uzasadniać. Takie postawienie sprawy zwiększa zaangażowanie uczniów w realizację ćwiczeń i bardziej motywuje do zdobywania wiedzy i umiejętności. Środowisko Windows daje duże możliwości, szczególnie wymiany informacji między poszczególnymi aplikacjami. Korzystając np. z Microsoft Excel z pakietu Office jako programu do nauki obsługi arkusza kalkulacyjnego możemy wykorzystać obiekty tworzone w innych aplikacjach np.: rysunki z Painta czy teksty i tabele z Worda.

Powrót

OBSŁUGA BAZY DANYCH

• określić różnice między kartotekową i relacyjną bazą danych,
• rozróżniać podstawowe pojęcia tj.:

• rekordy,
• pola,
• typy danych,

• wykonywać podstawowe operacje na bazach tj.:

• sortowanie rekordów,
• filtrowanie rekordów,

• wprowadzać i modyfikować dane w bazach,
• zakładać własne bazy danych,
• wykonywać inne, wybrane operacje na bazach.

Podstawową aplikacją umożliwiającą naukę zarządzania systemami baz danych w środowisku Windows jest Microsoft Access z pakietu Office. Łatwo jednak zauważyć, że wszystkie zagadnienia zawarte w programie można zrealizować
w oparciu o arkusz kalkulacyjny Microsoft Excel z pakietu Office, co przy ograniczonej ilości godzin nauczania przedmiotu elementy informatyki czy informatyka, wydaje się rozwiązaniem rozsądnym. W przypadku korzystania z systemu Windows 3.x, można z powodzeniem wykorzystać systemową, kartotekową bazę danych.

Powrót

Ogólne kryteria oraz wymagania na poszczególne oceny winny być podane uczniowi na początku roku szkolnego, a wymagania szczegółowe dotyczące danego zakresu materiału, należy omówić na początku każdego kursu. Dotyczy to oczywiście także oceniania wiedzy i umiejętności z zakresu obsługi programów użytkowych.

• otworzyć, założyć i zachować plik tekstowy,
• wprowadzić tekst zgodnie z podstawowymi zasadami edycji,
• poprawiać błędy i wprowadzać zmiany w tekście,
• wybrać odpowiedni rodzaj czcionki, rozmiar i styl,
• sformatować i zmodyfikować napisany tekst z użyciem operacji blokowych,
• sformatować akapit i stronę,
• wstawić i sformatować tabelę,
• włączyć i sformatować elementy graficzne.

Powrót

Oto przykładowe zadania sprawdzające stopień opanowania wiedzy i umiejętności dotyczących obsługi edytora Microsoft Word.

To jest Nagłówek 1, wybrany z pola STYLE.

... a ten wyrównany do prawego wcięcia.

1. Europa. Kontynent na półkuli północnej...

1. POLSKA, Rzeczpospolita Polska. Państwo w środkowej Europie...

1. WARSZAWA, stolica Polski, miasto wojewódzkie, nad Wisłą...
2. BRZEG, miasto w województwie opolskim, nad Odrą...

2. NIEMCY, Deutschland, Republika Federalna Niemiec (RFN)...

1. BERLIN, stolica Niemiec (1871-1945 i od 1991), port nad Sprewą, przy ujściu do Haweli...

2. Azja. Największa część świata...

1. JAPONIA, Nihon, Nippon. Państwo w Azji Wschodniej, na Wyspach Japońskich...

1. TOKIO, stolica Japonii...

3. Afryka. Kontynent położony w większości na półkuli wschodniej, po obu stronach równika...

Treści kształcenia zawarte w haśle Programy użytkowe, można realizować w oparciu o znane i często bardzo popularne programy pracujące pod systemem operacyjnym DOS tj.:

• edytor tekstów TAG,
• edytor graficzny SPLASH czy DR HALO,
• arkusz kalkulacyjny QUATTRO PRO,
• bazę danych TIG lub dBASE,

jednak w czasach kiedy środowisko Windows stało się dominującym środowiskiem pracy na komputerach kompatybilnych z IBM PC oraz Apple Macintosh, trudno nie uwzględnić możliwości realizacji wspomnianych treści w oparciu ten, jakże intuicyjny i prosty w obsłudze, interfejs graficzny. Poza wspomnianymi zaletami za realizacją w środowisku Windows haseł programowych, przemawia unifikacja podstawowych czynności obsługowych całego systemu jak i każdej aplikacji z osobna.

Podstawowym zadaniem szkoły jest wyposażenie ucznia w odpowiednia wiedzę i umiejętności. Ważne jest, aby ta wiedza i te umiejętności były przydatne w teraźniejszym i przyszłym życiu każdego ucznia, żeby była to wiedza umożliwiająca rozwiązywanie problemów z jakimi może się spotkać każdy człowiek, a zdobyte umiejętności i nawyki ułatwiały życie wszystkim. Dlatego trzeba młodym ludziom przekazywać wiedzę aktualną, wyposażać ich w umiejętności uniwersalne.

Środowisko Windows umożliwia realizację programu przedmiotu ogólnokształcącego elementy informatyki lub informatyka na różnych poziomach i w różnym zakresie. Można bowiem wykorzystać systemowy edytor graficzny, systemowy edytor tekstów i arkusz kalkulacyjny, aby zrealizować program podstawowy, można również wzbogacić tę realizację o wybrane, zaawansowane narzędzia wspomnianych i innych aplikacji, trzeba także nauczać algorytmiki, poprzez eksponowanie poszczególnych kroków i etapów w procesie tworzenia dokumentów. Można także w ramach hasła Programy użytkowe, realizować naukę zaawansowanego programowania wykorzystując do tego celu makrodefinicje tworzone tradycyjne lub przy użyciu wbudowanego edytora VISUAL BASIC.

Powrót